Đái tháo đường (còn gọi là tiểu đường) là một trong ba bệnh (ung thư, tim mạch, đái tháo đường) không lây truyền, có tốc độ phát triển nhanh nhất. Có 2 loại chính: (i) Đái tháo đường phụ thuộc insulin (týp 1), thường gặp ở lứa tuổi 10-20 tuổi, và (ii) Đái tháo đường không phụ thuộc insulin (týp 2), thường gặp ở lứa 50-70 tuổi.

Bệnh đái tháo đường gây nhiều biến chứng tại mắt, tim mạch, thận, thần kinh. Trong đó biến chứng tại mắt rất hay gặp.

Bệnh lý võng mạc đái tháo đường là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây mất thị lực trên thế giới, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời sẽ gây ra những tổn thương nặng nề ở mắt dẫn đến mù lòa. Bệnh lý võng mạc đái tháo đường là những tổn thương trên võng mạc do bệnh đái tháo đường gây ra.

Võng mạc là các lớp sợi thần kinh của mắt, có vai trò tiếp nhận ánh sáng và hình ảnh mắt thu nhận được đến não; và ngược lại, truyền hình ảnh mà não phân tích được đến mắt. Trong đó hoàng điểm là quan trọng nhất cho hình ảnh tinh tế nhất. Bệnh võng mạc đái tháo đường xảy ra hầu hết ở các trường hợp đái tháo đường tiến triển sau 10-15 năm. Người ta thống kê:

Sau 15 năm bị đái tháo đường: 2% bệnh nhân sẽ mù, 10% bệnh nhân có thị lực kém.

Bệnh võng mạc đái tháo đường là nguyên nhân gây mù thường gặp nhất từ 20-65 tuổi.

Yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến bệnh võng mạc đái tháo đường

Nguy cơ bệnh võng mạc đái tháo đường phụ thuộc nhiều yếu tố: thời gian bị đái tháo đường, mức độ đường máu; và các yếu tố khác như cao huyết áp, tăng lipid máu, bệnh thận, có thai, các phẫu thuật trong nhãn cầu có thể tăng nguy cơ và mức độ trầm trọng của bệnh võng mạc đái tháo đường.

• Thời gian bị đái tháo đường là yếu tố rất quan trọng, thời gian bệnh càng lâu thì tỉ lệ của bệnh võng mạc càng cao. Ở những bệnh nhân được chẩn đoán bệnh lý đái tháo đường trước 30 tuổi, sự xuất hiện bệnh lý võng mạc đái tháo đường sau 10 năm là 50% và sau 30 năm là 90%.
• Đường máu cao
• Tăng huyết áp
• Suy thận
• Tuổi bệnh nhân, tuổi bắt đầu bị đái tháo đường càng trẻ thì bệnh võng mạc càng nặng
• Thai nghén
• Béo phì
• Nghiện thuốc lá

Những yếu tố này làm bệnh lý võng mạc đái tháo đường đến sớm hơn và phát triển nhanh hơn.

Triệu chứng của bệnh võng mạc đái tháo đường

Ảnh hưởng của bệnh võng mạc đái tháo đường đến thị lực (sức nhìn) thay đổi tùy theo giai đoạn của bệnh.

Hầu như bệnh nhân không có triệu chứng gì trước đó, đến khi thị lực giảm (mắt mờ) là mắt đã bị tổn thương võng mạc. Lúc này thường bệnh đã diễn tiến nặng.

Hình 1. Tổn thương võng mạc do đái tháo đường

Làm gì để ngăn ngừa bệnh võng mạc đái tháo đường

Bệnh nhân đái tháo đường có thể kéo dài thời gian không mắc bệnh, hoặc làm chậm diễn tiến bệnh võng mạc đái tháo đường bằng cách giữ mức độ đường máu và huyết áp ổn định. Các chỉ số này cần luôn nằm trong giới hạn an toàn mà bác sĩ điều trị đái tháo đường đặt ra.

Phải loại bỏ các yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến võng mạc như thuốc lá, béo phì…Tất cả các điều này sẽ giúp bảo vệ thị lực của bạn lâu hơn.

Ngoài ra, bệnh nhân đái tháo đường phải đi khám mắt định kỳ mỗi 3 tháng, 6 tháng, để bác sĩ chuyên khoa mắt phát hiện sớm tổn thương võng mạc. Điều trị sớm sẽ giữ được thị lực, ngăn ngừa tình trạng giảm thị lực hoặc mù.

Hầu hết các bệnh nhân đi khám bác sĩ chuyên khoa nội và nội tiết sau đó được chuyển đến bác sĩ chuyên khoa mắt.

BS CKII Phạm Huy Tảo